Ir al contenido principal

Crónica da Guerra da Independencia en Tui ( e X): a saida das tropas napoleónicas de Tui o 16 de abril de 2009




Rematabamos o anterior capítulo desta crónica referindo como a chegada das tropas do mariscal Soutl á Valença de Minho provocaron de inmediato o levantamento do cerco da nosa cidade, ao entender as tropas comandadas por García del Barrio que era imposible facer fronte a un número tan elevado de milicias francesas.
Tras a toma de Valença as forzas napoleónicas fixeron senllas accións nos arredores para queimar o barrio de Urgeira e o convento de Ganfei, onde estivera o mando luso en varios momentos.
En Tui o xeneral Lamartiniére de seguro que animado pola súa posición de forza e dadas as imperiosas necesidades das súas tropas esixe á poboación de continuo viveres, diñeiro, roupa, etc para os seus feridos. Aínda que estes requerimento eran constantes, el 13 de abril mandó prender y poner arrestados en la casa del Ayuntamiento al Deán, D. Francisco Ventura de Castro, al Canónigo, D. Juan Carlos Vales Vaamonde, y a varios vecinos principales, amenazándolos con llevarlos a Oporto a las órdenes de Soult sino aportaban inmediatamente dos millones de reales. Era unha cantidade desorbitada e fora de toda lóxica, pero a esixencia era inmediata.
Osuna Rey relata como “El Cabildo se vio en la obligación de pedir prestados cien mil reales, entregando al general francés una gran cruz de plata que sólo salia en la procesión de Corpus, de gran mérito artístico y de más de una arroba de peso, amén de otras piezas de plata. El Ayuntamiento, por su parte, tuvo que entregar todos los títulos que poseía de acciones del Banco de San Carlos; y los demás particulares, no pequeñas cantidades en metálico y también alhajas y objetos de plata y oro. En total los franceses se llevaron mil trescientas setenta y nueve onzas se plata.
Tamén sufriron a virulencia da represión diversas parroquias do entorno tudense; así foron queimados e saqueados lugares de Guillarei, Paramos, Randufe e Pazos de Reis (neste caso por segunda vez) e memos en Baldráns, onde queimaron dous altares da igrexa parroquial levándose varias roupas e ornamentos litúrxicos de valor.
Tamén por estas xornadas avanza dende Santiago unha columna francesa ao mando do xeneral Maucunne en auxilio dos sitiados en Tui, eran máis de tres mil homes que chegan a Pontevedra o 12 de abril e dende alí estaran continuamente hostigados polas tropas e alarmas da zona, en Pontesampaio estaba Morillo con 2000 homes que non pode impedir o seu paso. Posiblemente estes ataques enfureceron a Maucunne que proseguiu o seu camiño cara Tui realizando unha terrible represión. O 13 de abril a columna chega a Tui, onde no entraron “permaneciendo los del 6º Cuerpo en San Bartolome de Rebordáns, y entrando solamente los soldados que, enfermos en Santiago y pertencientes al 2º Cuerpo de Soult, se habian repuesto en los hospitales. Viendo, por otro lado, que Tui ya estaba en contacto con la división de Heudelet en Valença, decidió el general Maucunne el regreso a Santiago al día siguiente, el catorce de abril. Ese día catorce fue aciago para los habitantes del valle de A Louriña, para el de Redondela y para todas las aldeas próximas al camino que desde Tui iba hasta Ponte Sampaio”. A represión nesta xornada alcanzou, segundo o que recollen os libros de defuntos das parroquias do camiño, un total de 104 mortos polos franceses, deles 28 mulleres.
As tropas francesas reciben do mariscal Soult a orde de dirixirse cara Porto e cara a cidade do Douro se encamiñan os corpos do exercito instalados en Tui e a súa provincia, en Ourense e no sur de Lugo. Especial importancia tiña o traslado das pezas de artilleria que dende febreiro Soult deixara na nosa cidade (36 pezas de artilleria, dous morteiros e outros canón), únicamente ficaron en Tui algúns canóns clavados que non era posible transportar por precisar de cureñas especiais e moito gando para o seu traslado. O 16 de abril de 1809, festividade de san Telmo as tropas francesas abandonan definitivamente a praza de Tui logo de dous meses e medio de estadia, período ao longo do que, como vimos nestas crónicas, poucos días tiveron de tranquilidade as tropas napoleónicas.
O balazo da presenza francesa era demoledor, pois amáis do saqueo realizado ao longo destes meses sobre autoridades e poboación de Tui e a súa bisbarra, dos múltiples danos causados aos conventos e edificios públicos das cidade, etc o historiador Avila y La Cueva aínda narra aoutra consecuencia máis devastadora: a peste.
Como Tuy y otros varios pueblos del Obispado quedaron infectados por la epidemia que había entre los franceses, se encendió tal contagio en ellos que era innumerable la gente que moría; en esta Ciudad tanto antes de marchar aquellos como después, causaba admiración ver los muchos que fallecían; y según resulta por las partidas de defunción extendidas en el libro de difuntos de ella que regía entonces y del Castrense, murieron en la parroquia de la Ciudad 370 personas. Según yo he contado sus partidas una por una, y quien sabe los más que morirían y que no les extenderían partidas, por que en aquella confusión y trastorno no es de extrañar quedasen algunos sin ponérselas. La mayor mortandad fue en los meses de marzo, abril, mayo y junio, pues en ellos hubo días de ocho y nuevo difuntos, y en una ocasión he visto traer a marido y mujer juntos a enterrar. En el número de los 370 , no entran los muchos soldados franceses que han muerto de aquella epidemia pues eran tantos los que fallecían que los llevaban en carros a enterrar a los campos, y a estos no les pusieron partidas de defunción
Terrible tributo daquela ocupación, daquelas tráxicas circunstancias nas que viviu Tui e a súa provincia dende febreiro de 1809. Tui ficou pois libre da ocupación napoelónica pero a Guerra non rematou daquela para os tudenses. Moitos integrados na División del Miño, participaran, por exemplo, na batalla de Pontesampaio, nos primeiros días de xuño, que supón a derrota defintiva das tropas napoleónicas en Galicia ou en novas campañas militares polo norte de España.
Como en todas a guerras o balance está cheo de dramatismo: morte, violencia, saqueos, fame, pobreza, peste… pero xunto a elo agroman valores que non podemos esquecer: coraxe dun pobo, fe na súa vitoria, defensa da libertade... heroismo colectivo, pois a crónica desta guerra da independencia en Tui é a crónica dunha fazaña colectiva, do labor de tantos e tantos homes e mulleres que deixaron o seu traballo, a súa casa, a súa familia... para defendermos colectivamente da ocupación napoleónica. Para todos eles o noso recoñecemento e a nosa lembranza.

Rafael Sánchez Bargiela

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall