Revisando antigos programas das festas de San Telmo, ollando o
correspondente ao ano 1934, cando foron trasladadas aos inicios do verán
–coincidindo coas festas de San Xoán- , no xeitoso programa editado descubrimos,
con sorpresa, senllos poemas de Xosé María Álvarez Blázquez: “Cohetes” e “Yo
quiero”. A figura de don Xosé María que abrangue múltiples aspectos no ámbito
cultural (“poeta, narrador, dramaturgo, conferenciante, editor, arqueólogo,
investigador da literatura, e a historia e a etnografía” enumera o seu fillo
Xosé María, “infinito curioso e infinito amador de todos os saberes” subliña
Darío Xohán Cabana) tamén, na expresión poética, acada un relevancia
indiscutida.
Conservase o que se ten como o seu primeiro poema, “Queixas”, datado en Tui
o 24 de decembro de 1927, cando Xosé María contaba con só doce anos de idade.
Como ben anota o xa citado D. X. Cabana este poema “non pode ser o seu primeiro
intento, porque os seus hendecasílabos son absolutamente correctos”. Tamén o
propio autor no “Inquérito” que formula Filgueira Valverde no ano 1935 escrebe:
“Lin na miña vida dúas novelas de aventuras, pero en troques dinme enchentas de
versos malos na miña nenes. Eu mismo fixen o pirmeiro aos 10 anos”. O seguinte
poema conservado data do 22 de xuño de 1928, “A campana da miña igrexa” onde xa
evidencia a súa querencia pola lírica popular e o seu coñecemento dos versos do
pobo.
Como sinala Luis Alonso Girgado “como poeta a súa traxectoria coñece, en
alternancia lingüística galego – castelán, un estadio inicial, de primeiros
exercicios líricos e tentativas durante a década de 1930. Rexistramos, nese
período, un libro primeirizo como Abril (1932), froito da paixón poética de anos de
adolescencia. Do bienio 1932-34 son as composicións que conformarán a parte de Poemas de ti e de min pertencente a don
Xosé María. Con posterioridade na mesma década, poemas soltos na pontevedresa,
requintada, amadocarballista (e lorquiana) revista Cristal (1932-33)-que funda co seu amigo e poeta Xoán Vidal- onde
publica unha ducia de poemas breves, tres deles en galego “O merlo poeta”,
“Inmensidade” e “Romance do afiador”. Poemas da súa autoría témolos así mesmo
en Númen (Vigo, 1943), algúns deles
na órbita do neotrobadorismo e con anterioridade en Spes (Pontevedra, 1934).”
Os poemas agora atopados neste libriño das festas de San Telmo do ano 1934
corresponden pois a esta primeira etapa da súa produción lírica. Certamente
naquela altura, con escasamente 19 anos, Xosé María estaba xa acreditado xa como
un fecundo poeta e honraba coa súa sinatura o programa editado nas festas
patronais aportando estes dous poemas: “Cohetes” e “Yo quiero…”.
Postos en contacto co seu fillo e tamén poeta Xosé María Álvarez Cáccamo
nos comenta, coa xenerosidade de sempre, o seguinte: O poema COHETES soábame. Consultei a Poesía Galega Completa e aí topei
FOGUETES, versión galega evidentemente posterior, e non só por datas de
publicación senón pola feitura, máis lograda e madura que a de COHETES, que foi
incluída en “Poemas de ti e de min”(1949).
O outro poema comeza moi ben
(aínda que concibido desde unha estética algo atrasada para 1934) pero vai
perdendo vigor e remata nun desmaio expresivo que nos deixa expectantes, como
agardando pola súa conclusión. Non hai, que eu saiba, versións posteriores, nin
en galego nin en castelán.
Achegamos pois ambos poemas, escritos en castelán, que testemuñan a
habelencia literaria que xa tan precozmente amosaba Xosé María Álvarez
Blázquez.
COHETES
Cohetes en la
noche azul,
florecida de
añoranzas;
cohetes sobre los
campos,
cohetes sobre las
aguas,
cohetes sobre los
cuerpos,
cohetes sobre las
almas.
Quien fuera fugaz
cohete
que en la noche
reventara,
después de subir
lo ansiado
para no esperar
ya nada.
¡La caña a la
tierra: el cuerpo,
y el humo al
espacio: el alma!...
Tuy, 1934
YO QUIERO...
Yo quiero que me
entierren donde haya habido un árbol,
en ese hueco
amigo que ha dejado al marchar;
que mi carne dé
savia a las raíces mustias
y mis huesos, con
ellas, formen un solo haz.
Y así, a la primavera,
tengan nuevos retoños,
con esa fuerza
invicta de todo cuanto nace.
¡Yo quiero el
sepulcro inhóspito y sombrío
en donde
vanamente se haga vida mi carne!.
Tuy, 1934
Comentarios
Publicar un comentario