A Catedral de
Burgos é un dos mais sobranceiros espazos artísticos da Península Ibérica, tanto
pola súa arquitectura gótica como noutros elementos mobiliarios, como a
escaleira dourada, que singularizan a este templo. Unha visita pola súas naves
levaranos á contemplar, entre outros espazos, a súa sancristia e a inmedita
Capela das Reliquias.
Esta obra plenamente barroca foi realizada na segunda
metade do século XVIII para acoller ao importante número de reliquias que
conservaba a Catedral burgalesa e que dotaban de gran valor engadido a este
templo.
Frei José de San Juan de la Cruz foi un afamado
arquitecto do século XVIII e forma parte do grupo que se ven chamando
“frades-arquitectos” que tiveron un grande recoñecemento nos século XVII e
XVIII; na cidade de Tui temos a Igrexa de San Telmo que foi concebida tamén por
un integrante deste grupo de profesionais que ao tempo eran membros dunha orde
monástica, como foi o frade portugués Frei Mateo de Jesús María “religioso lego de la Orden de nuestro padre
San Francisco en el reyno de Portugal, hijo de vezino de este ciudad”.
Frei José de San Juan de la Cruz acadou unha notable
sona. Membro da Orde do Carmen, posuía unha sóilda formación humanística e científica
xunto unha recoñecida capacidade no oficio construtivo. Nado en Logroño no 1716,
co nome de José de Agreda Ruíz de Alda, tomou a hábito carmelita en Corella
(Navarra) no 1734, profesando solemnemente en Villafranca (tamén Navarra) no
1740. Morre no convento de Logroño no ano 1794, con fama de “gran talento y hablidad en el oficio de
tracista y escultor”.
Desta habelencia deixou numerosos exemplos tanto
arquitectónicos (Convento das Carmelitas de Lesada en Navarra, San Gregorio
Ostiense en Dorlada ou na Catedral de Burgos, como de seguido veremos), como escultóricos
ou gravados, etc. pero tamén noutras disciplinas como a enxeñeria, construindo
un enxeno hidráulico para a extracción de auga en Alfaro.
Tomado de http://www.minube.com/rincon/capilla-de-las-reliquias-a701241
Frei José realiza entre 1760 e 1767 a sancristia da
Catedral burgalesa e, case en paralelo, entre 1760 e 1765 a Capela das
Reliquias deste templo. Ambas obras salientan polo seu caracter ornamental,
pois mais aló da estrutura arquitectonica o que destaca nestas obras é a
decoración en estuco policromado, un recurso decorativo moi habitual na súa
producción.
A Capelas das Reliquias, de estilo barroco, conta cunha
preciosa cúpula policromada con numerosas figuras en relieve; nas pechinas, xeserías con representacións de
Virtudes e Alegorías xunto ás representacións iconográficas de San Juan de
Sahagún, San Julián, San Indalecio e San Telmo.
Os tres primeiros santos posúen unha acreditada
devoción na sede burguense, pero descoñezo a orixe da presenza do santo oriundo
de Frómista (non moi alonxada de Burgos).
A figura de San Telmo presenta unha curiosa
iconografia. Non leva o seu tradicional hábito dominico, de túnica branca e
capa negra, senón que figura cos ornamentos litúrxicos dunha dignidade
catedralicia con roquete por baixo da capa dominicana, en alusión,
posiblemente, a súa condición de Deán da Catedral de Palencia.
Se aparta tamén do canón normal santelmiano, a súa
disposición en genuflexión, portando un libro na mán esquerda, en referencia ao
seu caracter de evanxelizador, e coa man dereita erguida en actitude de
bendición.
Recupera a tradicional simboloxia coa presenza dun
velero detrás da figura de San Telmo, alusiva a súa condición de patrono dos
navegantes, cuxo culto esta amplamente extendido polas costas do Atlántico.
A amplitude das representacións
iconográficas de San Telmo son evidencia da extensión do seu culto e os
múltiples aspectos da súa biografia que suscitan o interese e devoción: o seu
caracter de evanxelizador itinerante (bastón e libro), protector de navegantes
(barco xa na man esquerda ou xunto ao santo e a vela na man dereita en alusión
ao fogo do seu nome), con tres candeas na mán (que lembran a súa defensa e dos
dominicos do misterio da Trinidade fronte aos albixenses que o negaban), bendecindo coa mán, caendo do cabalo, etc.
Unha multiplicidade de
representacións que testemuñan a extensión e popularidade do seu culto. Neste
caso da Catedral de Burgos comprobamos nunha nova oportunidade a alongada
estela de devoción de San Telmo xa nunha época histórica avanzada, século
XVIII, cando o seu patronazgo das xentes do mar era cuestionado polo importante
impulso que a Orde do Carme realizaba da advocación mariana de Nosa Señora do
Carme e que andando o tempo substituirá ao Corpo Santo ou San Telmo na devoción
das xentes do mar en tantos lugares.
Comentarios
Publicar un comentario