Ir al contenido principal

Unha representación de San Telmo na Catedral de Burgos


A Catedral  de Burgos é un dos mais sobranceiros espazos artísticos da Península Ibérica, tanto pola súa arquitectura gótica como noutros elementos mobiliarios, como a escaleira dourada, que singularizan a este templo. Unha visita pola súas naves levaranos á contemplar, entre outros espazos, a súa sancristia e a inmedita Capela das Reliquias.

Esta obra plenamente barroca foi realizada na segunda metade do século XVIII para acoller ao importante número de reliquias que conservaba a Catedral burgalesa e que dotaban de gran valor engadido a este templo.

Frei José de San Juan de la Cruz foi un afamado arquitecto do século XVIII e forma parte do grupo que se ven chamando “frades-arquitectos” que tiveron un grande recoñecemento nos século XVII e XVIII; na cidade de Tui temos a Igrexa de San Telmo que foi concebida tamén por un integrante deste grupo de profesionais que ao tempo eran membros dunha orde monástica, como foi o frade portugués Frei Mateo de Jesús María “religioso lego de la Orden de nuestro padre San Francisco en el reyno de Portugal, hijo de vezino de este ciudad”.

Frei José de San Juan de la Cruz acadou unha notable sona. Membro da Orde do Carmen, posuía unha sóilda formación humanística e científica xunto unha recoñecida capacidade no oficio construtivo. Nado en Logroño no 1716, co nome de José de Agreda Ruíz de Alda, tomou a hábito carmelita en Corella (Navarra) no 1734, profesando solemnemente en Villafranca (tamén Navarra) no 1740. Morre no convento de Logroño no ano 1794, con fama de “gran talento y hablidad en el oficio de tracista y escultor”.

Desta habelencia deixou numerosos exemplos tanto arquitectónicos (Convento das Carmelitas de Lesada en Navarra, San Gregorio Ostiense en Dorlada ou na Catedral de Burgos, como de seguido veremos), como escultóricos ou gravados, etc. pero tamén noutras disciplinas como a enxeñeria, construindo un enxeno hidráulico para a extracción de auga en Alfaro.

Tomado de http://www.minube.com/rincon/capilla-de-las-reliquias-a701241

Frei José realiza entre 1760 e 1767 a sancristia da Catedral burgalesa e, case en paralelo, entre 1760 e 1765 a Capela das Reliquias deste templo. Ambas obras salientan polo seu caracter ornamental, pois mais aló da estrutura arquitectonica o que destaca nestas obras é a decoración en estuco policromado, un recurso decorativo moi habitual na súa producción.

A Capelas das Reliquias, de estilo barroco, conta cunha preciosa cúpula policromada con numerosas figuras en relieve;  nas pechinas, xeserías con representacións de Virtudes e Alegorías xunto ás representacións iconográficas de San Juan de Sahagún, San Julián, San Indalecio e San Telmo.

Os tres primeiros santos posúen unha acreditada devoción na sede burguense, pero descoñezo a orixe da presenza do santo oriundo de Frómista (non moi alonxada de Burgos).


A figura de San Telmo presenta unha curiosa iconografia. Non leva o seu tradicional hábito dominico, de túnica branca e capa negra, senón que figura cos ornamentos litúrxicos dunha dignidade catedralicia con roquete por baixo da capa dominicana, en alusión, posiblemente, a súa condición de Deán da Catedral de Palencia.

Se aparta tamén do canón normal santelmiano, a súa disposición en genuflexión, portando un libro na mán esquerda, en referencia ao seu caracter de evanxelizador, e coa man dereita erguida en actitude de bendición.
Recupera a tradicional simboloxia coa presenza dun velero detrás da figura de San Telmo, alusiva a súa condición de patrono dos navegantes, cuxo culto esta amplamente extendido polas costas do Atlántico.
A amplitude das representacións iconográficas de San Telmo son evidencia da extensión do seu culto e os múltiples aspectos da súa biografia que suscitan o interese e devoción: o seu caracter de evanxelizador itinerante (bastón e libro), protector de navegantes (barco xa na man esquerda ou xunto ao santo e a vela na man dereita en alusión ao fogo do seu nome), con tres candeas na mán (que lembran a súa defensa e dos dominicos do misterio da Trinidade fronte aos albixenses que o negaban),  bendecindo coa mán, caendo do cabalo, etc.

Unha multiplicidade de representacións que testemuñan a extensión e popularidade do seu culto. Neste caso da Catedral de Burgos comprobamos nunha nova oportunidade a alongada estela de devoción de San Telmo xa nunha época histórica avanzada, século XVIII, cando o seu patronazgo das xentes do mar era cuestionado polo importante impulso que a Orde do Carme realizaba da advocación mariana de Nosa Señora do Carme e que andando o tempo substituirá ao Corpo Santo ou San Telmo na devoción das xentes do mar en tantos lugares.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall